نیویورک, ایالات متحده — در جهان پر از تفرقه و نزاع، شهامت خاصی لازم است تا افرادی از اکثریّتی حاکم، مرزها را بشکنند و بی‌پروا به نفع گروهی ستم‌دیده سخن گویند، به خصوص هنگامی که این کار خطراتی برای این افراد پیش‌آورد.

نمونه‌هایی از این نوع اقدامات را، که غالبا به دست فراموشی سپرده شده، می‌توان در مکان‌های متعدّدی یافت. زمانی که مردم آلبانی در جنگ جهانی دوم از تسلیم یهودیان سر باز زدند، هنگامی که دو کشیش ایتالیایی کودکان یتیم قبیلۀ توتسی را که در اقلّیّت به سر می‌بردند پناه دادند تا از نسل کشی رواندا در دهۀ ۱۹۹۰ در امان بمانند، هنگامی که زنان مسلمان و مسیحی کودکانی را که توسّط یک گروه آشوب‌گر در سیرا ليون به گروگان گرفته شده بودند از طریق مذاکره آزاد کردند. یا مثالی جدیدتر، هنگامی که یک روحانی ارشد ایرانی با شجاعت مسلمانان را دعوت به هم‌زیستی با بهائیان کرد.

این روایات و نیز روایات دیگری از «قهرمانان گمنام» دیروز در مراسمی با شرکت سفیران سازمان ملل متّحد، دانشگاهیان، مقامات رسمی سازمان ملل متّحد و نمایندگان جامعۀ مدنی، در بحثی دربارۀ اهمّیّت اقدامات شهروندان در حمایت از آزادی مذهبی و پيشگيری از جرایم ‌بی‌رحمانه، مطرح شد.

آداما دینگ، مشاور ویژۀ دبیر کلّ سازمان ملل در بخش پيشگيری از نسل‌کشی اظهار داشت: «ما باید این اشخاص را الگو، قهرمان و راهنمای عمل خودمان قرار دهیم. بگذارید از آنان الهام بگیریم و بر علیه تعصّب، تبعیض و خشونت به پا خیزیم.»

نشست «قهرمانان گمنام» اقدامات دلیرانۀ میان‌ ادیان برای ترویج آزادی دين یا عقیده» با حمايت دونهاد غیر دولتی سازمان ملل، در دفتر جامعۀ جهانی بهائی در نیویورک برگزار شد.

بانی دوگال، رئیس نهاد غیر دولتی آزادی دین یا عقیده، یکی از تشکّل‌های حامی اين نشست، اظهار داشت که این مراسم با الهام از اقدام اخیر آیت‌الله عبدالحمید معصومی تهرانی برگزار شد، که یک تابلوی هنری تذهیب شده را که در آن قطعه‌ای از آثار حضرت بهاءالله، بنیان‌گذار دیانت بهائی خوش‌نویسی شده به بهائیان جهان تقدیم کرد.

خانم دوگال که نمایندۀ ارشد جامعۀ جهانی بهائی در سازمان ملل نيز هست گفت: «با توجّه به آزار و اذیّت‌هایی که بهائیان به طور مرتب در ایران متحمّل می‌شوند، این اقدامی بسیار شجاعانه بوده است.»

خانم دوگال ادامه داد: «بحث‌هایی که در سازمان ملل راجع به حقوق بشر و به خصوص آزادی دين یا عقیده صورت می‌گیرد، اغلب حول محور نقش کشورهای عضو و حقوق بین‌الملل می‌گردد. امّا می‌دانیم که اقدامات شهروندی نیز به همان اندازه در حمایت از آزادی اهمّیّت دارد. ما در این جلسه می‌خواهیم بر اقدامات افرادی تأکید کنیم که به رغم خطراتی که این کار برای خودشان داشته به پا خاسته‌اند تا هم‌بستگی نشان دهند، تا دیگران نیز از آنان الهام گیرند و تأثیر پذیرند و محیط‌شان را با وحدت و هماهنگی غنی‌تر کنند.»

در این جلسه، فریت خوجه، نمایندۀ دائمی جمهوری آلبانی در سازمان ملل نیز، داستان شورانگیز مردم آلبانی را بیان کرد که در جنگ جهانی دوم، علی‌رغم اشغال کشورشان توسّط آلمان‌ها و خطرات زیادی که پناه دادن به یهودی‌ها در پی داشت، در اتّحاد کامل با یکدیگر یهودیان را از آزار و اذیّت نازی‌ها در امان نگاه داشتند.

آقای خوجه ادامه داد: «برخی از کشورهای دیگر اروپایی نیز در مقابل نازی‌ها ایستادند تا جان هزاران یهودی را نجات دهند؛ امّا آنچه اقدام مردم آلبانی را منحصر به فرد می‌کند این است که تک تک یهودیان آلبانی از هولوکاست جان سالم به در بردند. آلبانی که به پناهگاهی برای یهودیان تبدیل شد، تنها کشور اشغال‌شده بود که تعداد یهودیان در درون مرزهای آن پس از جنگ ده برابر شده بود.»

آقای خوجه افزود «درک اینکه آن زمان‌ و آن سال‌ها برای خود اهالی آلبانی نیز سال‌های سیاهی بود به تلاش و تخیّل زیادی نیاز ندارد. خطرات بسیاری آنان را تهدید می‌کرد، همه جا خطر مرگ وجود داشت، و پنهان کردن یک یهودی در دوره‌ای که آلبانی در اشغال نازی‌ها بود، به سادگی، تهدید مرگ برای تمام خانواده به شمار می‌رفت.»

ژاکلین مورکاتته نیز داستانی از زندگی خود نقل کرد و گفت که چطور با کمک دو کشیش شجاع ایتالیایی در یتیم‌خانۀ سنت آنتونی در روآندا از نسل‌کشی سال ۱۹۹۴ جان سالم به در برده، نسل‌کشی‌ای که بیش از یک میلیون از بومیان توتسی در آن توسّط قبیلۀ هوتو که اکثریّت را تشکیل می‌دادند، کشته شدند. امّا والدین و برادرها و خواهرهای وی نجات نیافتند.

خانم مورکاتته که یک فعّال حقوق بشر سرشناس در عرصۀ بین‌المللی است و بنیان‌گزار بنیاد حقوق بشر ژاکلین، برنامه‌ای برای آموزش در بارۀ نسل‌کشی و جلوگیری از آن، می‌باشد گفت: «آن دو کشیش بارها تهدید شدند و مورد تهاجم و بدرفتاری قرار گرفتند. امّا هر بار که سفارت ایتالیا به آنها پیشنهاد ترک محل را داد مخالفت کردند. آنها به سفارت گفتند که تنها در صورتی این کار را خواهند کرد که بتوانند کودکان را، که من نیز در بین‌شان بودم، به همراه خود ببرند. و به این شکل بیش از ۳۰۰ کودک قبیلۀ توتسی نجات یافتند.»

ویلیام وندلی، دبیر کلّ "ادیان برای صلح جهانی" داستان‌هایی در ارتباط با رهبران مذهبی گفت که در گوشه و کنار جهان، از پشت صحنه برای فرونشاندن درگیری‌های مذهبی و نژادی تلاش می‌کنند.

دکتر وندلی، که ریاست کمیتۀ نهاد‌های غیر دولتی مذهبی در سازمان ملل، يکی از حاميان اين نشست، را نيز بر عهده دارد، نقل کرد که در سیرا ليون، در یک جنگ داخلی وحشیانه که از ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۲ به طول انجامید، گروهی از زنان مسلمان و مسیحی بی‌باکانه به مذاکره برای استخلاص ۵۰ کودک که توسّط جبهۀ انقلابی متّحد به گروگان گرفته شده بودند پرداختند.

دکتر وندلی گفت: «آنها بی هیچ اسلحه‌ای به مصاف خطر رفتند. و قدرت‌شان در آن بود که زن بودند و همه مادر. این اقدام دلیرانه در را به روی توافق صلحی باز کرد که در نهایت در سال ۲۰۰۲ جنگ را در آن منطقه به پایان رساند.»

او ادامه داد: «من معتقدم اگر این زنان مسلمان و مسیحی، با کمک یکدیگر، این کار را انجام نداده بودند مسير رسیدن به راه حلّ نهایی به آسانی پيدا نمی‌شد.»

بسیاری از سخنرانان در حین نقل این داستان‌ها گفتند که این اقدامات دلیرانه از جانب فرد یا گروهی کوچک موانع تنفّر یا تعصّبی را که باعث برخوردهای غیر انسانی با برخی گروه‌ها می‌شود شکسته است.

در همین زمينه، دینگ، مشاور ویژه اظهار داشت که به «حکمت و شجاعت» آیت‌الله معصومی تهرانی ادای احترام می‌کند.

آقای دینگ گفت: «من ندای او برای «هم‌زیستی دینی» با بهائیان ایرانی را تکرار می‌کنم» و اظهار داشت که آیت‌الله معصومی تهرانی «به ما نشان داد که میراث صلح‌آمیز اسلام به تاریخ نپیوسته است: بلکه به آینده نیز تعلّق دارد.»

آقای دینگ ادامه داد: «شجاعت مانند گلی است که از میان یک بلوک بتنی جوانه بزند. شجاعت، با به چالش کشیدن رفتارهای تقلیدی و لکّه‌های ننگی که بر دامن بشریّت افتاده است، و در شکل عالی آن، با نجات جان افراد، مقام انسان را بلند می‌کند.»

بوریسلاوا مانوژلوویچ نیز، که متخصّص تجزیه و تحلیل و حلّ نزاع در دانشگاه سه‌تون هال است، با اشارۀ کلّی به چنین اقداماتی، اظهار داشت که «فاصله گرفتن اشخاص یا رهبران از هنجارها» می‌تواند به «دگرگونی‌های مختلفی در جهت حمایت از صلح» منجر شود.

دکتر مانوژلوويچ در این خصوص سخن گفت که چطور در درگیری‌های اخیر در جمهوری افریقای مرکزی، افرادی به مسلمانان پناه داده بودند و با اشاره به اینکه ممکن است جامعه اکثریّتی که این اشخاص به آن تعلّق دارند این افراد را از خود برانند گفت «انتخاب صلح در اوج جنگ و درگیری می‌تواند عملی خطرناک باشد.»

دکتر مانوژلوويچ گفت: «امّا صلح حقیقی و پایدار زمانی به دست می آید که شخصی در درون نظام موفّق شود راهی برای ایجاد شکافی در چرخۀ معیوب انتقام (که اغلب علّت اصلی این گونه درگیری‌هاست) در ذهن مجسّم کند و بر اساس آن عمل کند.»

او گفت: «این انتخابی است که یک فرد، یک گروه یا یک دولت می‌تواند بکند.»