«ساخت روایتی فراگیر»: توجه به هویت مشترک در استرالیا
سیدنی — چگونه اجتماعی با دیدگاههای متنوع دربارهٔ تاریخ، فرهنگ و ارزشها - که در ظاهر برخی از آنها با هم تناقض دارند- میتواند هویت مشترکی را ایجاد کند که از تفاوتها فراتر رفته، برای هیچ گروهی امتیاز ویژه قائل نشود و از ارزش سایر گروهها نکاهد؟
جامعهٔ بهائی استرالیا برای بررسی این پرسش و پرسشهای مشابه، به مدت دو سال پروژهای را با مشارکت صدها نفر- از جمله مقامات رسمی، سازمانهای جامعهٔ مدنی، روزنامهنگاران و تعداد زیادی از فعالین اجتماعی- از تمامی ایالتها و مناطق برگزار کرد.
حاصل این گفتگوها انتشار کتابچهٔ جدیدی با عنوان «ساخت روایتی فراگیر» است که هفتهٔ گذشته در یک کنفرانس ملی پنج روزه که با موضوع انسجام اجتماعی و شمولگرایی توسط دفتر امور خارجهٔ بهائیان استرالیا برگزار شد از آن رونمایی شد.
در جلسهٔ افتتاحیهٔ این کنفرانس، فرماندار ایالت نیو ساوتولز، مارگارت بیزلی (Margaret Beazley )، بر اهمیت نقش دولت و مؤسسات بر تقویت پیوندهای میان شهروندان تأمل کرد.
«دامنهٔ وسیع گفتگوهایی که به این متن عالی بهائی با نام «ساخت روایتی فراگیر» انجامید، خود نمونهای ارزشمند از یک مؤسسه است که با اختصاص زمان و برداشتن گامهای مناسب در یک فرایند در گفتمانی در چندین سطح با مردمانی از پیشینهها، جنسیتها، تواناییها و معلولیتها، فرهنگ و ادیان مختلف شرکت میکند.»
آیدا واکر از اعضای دفتر امور خارجهٔ بهائیان استرالیا چگونگی شروع این پروژه را توصیف میکند: «در سال ۲۰۱۶، گفتمان انسجام اجتماعی به طور برجستهای در صحنهٔ کشور در حال شکلگیری بود. در آن زمان و البته هم اکنون نیاز مبرمی به ایجاد فضاهای وحدتبخش احساس میشد، فضاهایی که مردم در آنها بتوانند این مسئله را بدون محدودیت کاوش کرده، زمان کافی داشته و به دور از دیدگاههای سلطهآمیز بتوانند نظرات خود را ابراز کنند و شنوای نظرات دیگران باشند.»
دفتر امور خارجهٔ بهائیان استرالیا در سال ۲۰۱۸ بیش از پیش در این گفتمان وارد شده بود. با تشویق فعالین اجتماعی مختلف و ادارات دولتی، ایدهٔ کتابچهٔ «ساخت روایتی فراگیر» شروع به شکلگیری کرد.
خانم واکر میگوید: «ما میدانستیم که این فرایند باید دیدگاههای متنوع را از واقعیتهای مختلف سراسر کشور- شرق و غرب، روستایی و شهری، از تودهٔ مردم تا سطح ملی- در بر بگیرد. برای این منظور، نیاز به تسهیلگران متعددی داشتیم.»
تا نیمهٔ سال ۲۰۱۹، گردهماییهای کوچکی در تعدادی از ایالتها برگزار شده بودند. با شناسایی تسهیلگران بیشتر از مناطق مختلف کشور، گردهماییهای بیشتری برگزار شد. خانم واکر توضیح میدهد: «جلسات آشنایی این امکان را برای تسهیلگران فراهم آورد تا عمیقا دربارهٔ ویژگیها و نگرشهای لازم برای ایجاد فضاهای وحدتبخش تأمل کنند. این جلسات همچنین به آنان این فرصت را داد تا دربارهٔ طرح سوالات تاملبرانگیز همفکری کنند.»
«برای اطمینان حاصل کردن از آشنایی با مسائل و دغدغههای محلی، برایمان مهم بود که تسهیلگران خود اهل مناطقی باشند که گردهماییها در آن صورت میپذیرفت. این رویکرد باعث شد که تسهیلگران و شرکتکنندگان بتوانند به گفتگوهایشان در فاصلهٔ گردهماییهای ماهانه ادامه دهند که خود باعث ازدیاد شور و شوق میان شرکتکنندگان برای ادامهٔ این فرایند میشد.»
این پروژه سرانجام به برگزاری همزمان گردهماییهای ماهیانه در چندین ایالت و در مجموع ۵۰ میزگرد منجر شد.
عبور از اختلافات
یکی از شرکتکنندگان حاضر در فضاهای گفتگو نیاز به پیوندهای عمیقتر بین مردمان متنوع استرالیا را بررسی کرد: «چیزی که ما در استرالیا شاهد آن هستیم مسیرهای متفاوتی است که در یک موقعیت منحصر به فرد به هم پیوستهاند تا مجموعهای از روایتهای بههممتصل را ایجاد کنند. اما ما تا چه اندازه حاضریم تا این داستانها را با هم ادغام کنیم؟ اگر ما بهم نپیوندیم، عناصری جدا از هم هستیم و ارتباطی با یکدیگر نخواهیم داشت.»
«اگر استرالیا هنوز در حال شکلگیری و پیشرفت است، ما تا چه اندازه حاضریم چیز جدیدی خلق کنیم؟»
خانم واکر توضیح میدهد که ترویج تنوع در همهٔ عرصههای اجتماع، اگر چه ضروری است اما به تنهایی برای نزدیکتر کردن مردم یا ایجاد توافق عمومی در مورد موضوعات حیاتی کافی نیست. «داستانهای مردمان بومی، مهاجران اولیهٔ اروپایی و مهاجران تازهوارد باید بیان شود و با هم آشتی داده شود.»
هنگامی که دفتر امور خارجهٔ بهائیان استرالیا برای نخستین بار در گفتمان انسجام اجتماعی شرکت کرد، ما از فعالین اجتماعی بارها شنیدیم که این روایتها در کنار هم جریان دارند اما با هم درآمیخته نشدهاند. این پروژه به بخشهای مختلف اجتماع فرصت کشف روایتی را داده است که به مردمان کشور ما اجازه میدهد تا خودشان را در یک سفر مشترک در کنار مشاهده کنند.»
در ابتدای پروژه، مشارکتکنندگان در این فرآیند در مورد این گفتگو کردند که چگونه هر تلاشی برای عبور از اختلافات نیاز به توجه به مسئلهٔ تاریخ دارد. کتابچهٔ «ساخت روایتی فراگیر» با بهرهگیری از بینشهای غنی این گفتگوها، با بخشی تحت عنوان «ما کجا بودهایم؟» شروع میشود و توجه را به تاریخ غنی استرالیا جلب میکند و چالشها و فرصتهای دوران کنونی را مورد تاکید قرار میدهد. «موضوع مشترکی که در طول تاریخ ما به چشم میخورد، داستان روزگاران خوب و بد است، لحظات شرمآور و افتخارآفرین. هیچ ملتی گذشتهٔ بی عیب و نقصی ندارد اما کسانی که متحمل آوارگی و درد و رنج شدهاند، به خصوص مردمان بومی، تابآوری خارقالعادهای از خود نشان دادهاند. قدرت روح انسان برای عبور از بیعدالتی و غلبه بر بحران، یک ویژگی اساسی است که تکامل اجتماع ما را شکل داده و آن را غنی ساخته است.»
شناسایی ارزشهای مشترک
شرکتکنندگان در این پروژه متوجه شدند که اگرچه شناسایی ارزشهای مشترک در ابتدا مشکل است، اما برای غلبه بر موانع موجود بر سر راه درجات بالاتر هماهنگی، ضروری است. ونوس خالصی از اعضای دفتر امور خارجهٔ بهائی تاثیر همهگیری جهانی ویروس کرونا بر پرورش حس قویتر هویت مشترک میان شرکتکنندگان را اینگونه توصیف میکند: «در ابتدا، شرکتکنندگان به دلیل ترس از توهین به دیگران، برای صحبت کردن در مورد ارزشها تردید داشتند. اما با بروز همهگیری جهانی ویروس کرونا، همه شاهد این بودند که وقتی مردم با بحران مواجه میشوند نسبت به غریبهها مهربانتر، بخشندهتر و بیش از پیش پذیرا میشوند. این موضوع تأثیر قابلتوجهی در نحوهٔ برداشت ما از خودمان به عنوان یک اجتماع و همچنین در توانایی ما در بیان واضح ارزشهایی داشت که امیدواریم بعد از این بحران پایدار بمانند. ارزشهای انسانی مشترک ما از جمله اصول معنوی مانند عدالت، شفقت و یگانگی ذاتی ما، حالا محل رجوع ما شدهاند.»
همانطور که در این کتابچه آمده این گفتگوها نشان داده است که یک توانمندی ضروری برای شناسایی ارزشهای مشترک «پذیرا بودن نسبت به تغییر و انعطافپذیری در پذیرش باورها، ارزشها و آدابی است که برای حل مشکلات امروز مفید هستند و کنار گذاشتن آن دسته باورها، ارزشها و آدابی که دیگر مناسب زمان حال نیستند.»
برخی از ارزشها، ویژگیها و خصلتهایی که توسط شرکتکنندگان شناسایی شده و در این مجموعه درج شدهاند عبارتند از: یگانگی نوع بشر و وحدت در کثرت، مشورت به عنوان ابزاری برای تصمیمگیری جمعی، به رسمیت شناختن شرافت و کرامت همهٔ انسانها، همکاری، داشتن حالت یادگیری در همهٔ امور و پذیرای روشهای نوین زندگی بودن.
گسترش گفتگو
خانم واکر توضیح میدهد که این تجربه نشان داده است که کمبود ارزشهای مشترک نیست که یافتن زمینههای مشترک را با چالش رو به رو میکند بلکه چالش کمبود فضاهایی است که مردم بتوانند در آنها یکدیگر را به شکل عمیقتری بشناسند. او میگوید: «مشکلاتی که ما با آنها مواجه هستیم نمیتواند توسط یک گروه برای گروه دیگری حل شود. ما شاهد ظرفیت زیادی در کشور هستیم که تنها با ایجاد فضاهایی برای پرورش چشمانداز و ارزشهای مشترک میتواند پرورش پیدا کند و به عمل تبدیل شود. مردمان بسیاری با شرکت در فرآیند این میزگردها، عزم خود را برای مشارکت در اجتماع جزم کردهاند.»
برایان آدامز، مدیر «مرکز گفتگوی فرهنگی و بینالمذاهب» در دانشگاه گریفیث (Griffith University) در کوئینزلند، که به عنوان عضو هیئت مشاوران «ایجاد روایتی فراگیر» فعالیت کرده است در مورد این پروژه میگوید: «هدف ما این نیست که به شکلی مصنوعی یک هویت گسترده ایجاد کنیم، بلکه در تلاشیم تا تار و پودی که هویت ما را تشکیل میدهد بیابیم و آنها را در این روایت به هم گره بزنیم. این فرایند امری است که از طریق همکاری و گوش سپردن با احترام و همچنین تلاش بسیار برای ایجاد آن هویت با همکاری یکدیگر به پیش میرود.»
ناتالی مبینی، مدیر دفتر امور خارجهٔ بهائی و از اعضای محفل روحانی ملی استرالیا، امکانات ایجاد شده برای مشارکت دادن بسیاری از بخشهای دیگر اجتماع به واسطهٔ ارتباط با مؤسسات، دولت و جامعهٔ مدنی در این فرایند را توضیح میدهد: «وقتی دفتر امور خارجه این پروژه را آغاز کرد، فکر نمیکنم متوجه این بودیم که این پروژه چقدر بزرگ خواهد شد. یکی از نویدبخشترین نتایج این پروژه روابطی است که میان شرکتکنندگان ایجاد شده است. شبکهای از مردم در سرتاسر کشور ایجاد شده است که از گروهها و رهبران جامعهٔ در سطح محلی تا ادارات دولت ملی و ایالتی را در بر میگیرد.»
دکتر آن اَلی، نمایندهٔ پارلمان، در سخنان خود در این کنفرانس، از بینشهایی از ادبیات دانشگاهی استفاده کرد تا تا به بررسی این بپردازد که برداشتهای جدیدی از انسجام اجتماعی میتواند به نحو گستردهتری در اجتماع نفوذ کند. «دقیقا همانطور که نمیتوان صلح را صرفا به معنای عدم جنگ دانست، انسجام اجتماعی نیز صرفاً نبود اختلاف یا تفرقه در نظر گرفته نمیشود». او در ادامهٔ توضیحاتش اشاره کرد که انسجام اجتماعی نباید به عنوان یک حوزهٔ مستقل سیاستگذاری دیده شود بلکه همهٔ سیاستگذاریها باید به انسجام بیشتر اجتماع کمک کند.
دکتر آن اَلی، همچنین به متن زیر از آثار بهائی اشاره کرده و آن را مرتبط با گفتگوهای پیرامون انسجام اجتماعی توصیف کرد: «آن هنگام که در نعمتی، سخاوتمند و بخشنده باش و در هنگام تنگدستی و سختی، شاکر. امانتدار حقوق مردم باش و گشادهروی.... در تاریکی و ظلمت چراغ باش و برای هر محزون و غمزده، گشایش و فراغ. تشنهلب را دریا باش و رنجور و آزرده را پناه...غریب را وطن باش و مریض را شفای تن.»
سند «ساخت روایتی فراگیر»، ویدئوی ضبط شدهٔ جلسات کنفرانس و اطلاعات بیشتر دربارهٔ این پروژه در وبسایت دفتر امور خارجهٔ بهائیان استرالیا قابل دسترسی است.