حیفا, اسرائیل — پس از بیش از دو سال کار فشرده، پرده برداری از زيارتگاه بازسازی شدۂ بهائی و گنبد طلائی اش در حیفا اسباب شادمانی بازدیدکنندگان، زائران و ساکنان شهر شد.

در اولین ساعات صبح امروز، آخرین مجموعۀ پوشش ها از گنبد مقام برداشته شد و حدود ۱۲٫۰۰۰ کاشی طلاکاری شده چون تاجی بر گنبد اين بنای بازسازی شده برفراز کوه کرمل پدیدار شد.

بیت العدل اعظم پس از زیارت آرامگاه برای به جا آوردن دعای شکر اعلام کرد: «امروز "ملکۀ کرمل" که در بیشتر دوران پروژه از دید عموم پنهان بود نقاب از رخ برافکنده...»

شهردار حیفا، یونا یهاو، اندکی بعد در جشنی که در مجتمع تاریخی معبد آلمانی شهر، با منظر زيبايش از آرامگاه و باغ های مطبق آن، برگزار شد، به مقامات مدنی و مهمانان مدعو ديگر پیوست.

آقای یهاو گفت: «من اولین شهردار حیفا هستم که واقعاً متولد اینجا هستم. من در سال ۱۹۵۴ شاهد ساخت روبنای مقام بودم. دیدن این بازسازی ها خيلی بر من تأثير گذاشت. اين کار بسيار پر اهميت است.»

آرامگاه حضرت باب و باغ هایش به خاطر زیبایی و آرامش شان در سراسر دنیا پرآوازه هستند. در سال ۲۰۰۸، این آرامگاه -همراه با آرامگاه حضرت بهاءالله در نزدیکی عکا- به عنوان اماکنی با «ارزش بارز جهانى» در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. تنها در سال گذشته از حدود ۷۶۰٫۰۰۰ گردشگر و ۷۵۰۰ بازدیدکننده و زائر بهائی در اینجا پذیرایی شد.

شهردار یهاو گفت: «اين آرامگاه بر کل ساختار حیفا تأثیر دارد و هسته و نماد این شهر چندفرهنکى و روادار است.»

دو سال جلوتر از برنامه

بیت العدل اعظم در پیامی که به جامعۀ بهائی سراسر دنیا فرستاده شد، توضيح داده اند که «مرمّت این بنای شکوهمند به دنبالۀ سه سال تدارک و آمادگی قبلی آغاز شد، شامل مطالعات وسیع و پردامنه‌ای جهت بررسی وضعیّت ساختمان، تجزیه و تحلیل اثرات عوامل طبیعی بر آن و تصمیم‌گیری لازم در بارۀ رویکردها و مصالح مناسب جهت نوسازی به نحوی که هم اصالت طرح اوّلیّه محفوظ بماند و هم در مقابل فرسایش ناشی از گذشت زمان مقاومت نماید.»

هنگام شروع اين بازسازی در سال ۲۰۰۸، بیش از ۵۰ سال قرار داشتن در معرض شرایط جوّی و زیست محیطی حیفا عوارض خود را بر روبناى سنگی و گنبد مقام گذاشته بود.

سعید صمدی، مهندس و مدیر پروژه، می گوید برآورد متخصصان، برای انجام اين بازسازی پنج تا شش سال بود. «ما ابتدا آوریل ۲۰۱۳ را برای پایان کار تعیین کردیم. این که پروژه در کمتر از سه سال به پایان رسیده حاصل فداکاری کامل و همراهی همۀ دست اندرکاران است.»

آقای صمدی می گوید: «اعضای گروه اهمیت این مکان را کاملاً درک می کردند و هرگز فراموش نکردند که کجا مشغول به کارند. همۀ ما از این اصل بهائی که همه چیز باید در اوج کمال ساخته شود، پيروی می کرديم.»

برای این طرح لازم بود ساخت درونی و بیرونی بنا به شکل اولیه اش در سال ۱۹۰۹ بازسازی و نگهداری شود و نیز اقداماتی برای مقاوم کردن آن در برابر زمين لرزه صورت گیرد. یک طرح کاملاً تازۀ بازسازی – با ترکیبی از بتن، فولاد و فناوری پوشش فیبر کربنی– برای تمام ساختمان، از شالوده و آجرکاری اولیه تا هشت ضلعی پائين، استوانه بدنه و گنبد بنا لازم بود. بیش از ۱۲۰ مهار فولادی در کوه و پشت دیوارهای نگهدارنده که تازه مستحکم سازی شده بودند، جاسازی شد.

به گفتۂ آقای صمدی: «حدود ۸۰٫۰۰۰ نفر - ساعت برای افزایش چشمگیر مقاومت مقام در برابر زلزله صرف شد، که البته از نظرها پنهان است و در زیبایی و شکوه معماری اولیه هیچ تأثیری ندارد.»

مرمت سنگ و گنبد

آقای صمدی می گوید یک پروژۀ دو ساله که پیشتر روی ساختمان آرشیو بین المللی بهائی در نزدیکی مقام انجام شد، کمک مهمی در پیشرفت پروژۀ بازسازی این بنا کرد.

«ما قبل از پایان کار روی ساختمان آرشیو، آرامگاه را بررسی و دربارۀ مواد و فناوری ها تحقیق کردیم. آن تجربه نيروى اوليۀ زیادی به ما داد. ما متخصصان را می شناختیم و مهارت ها و فناوری ها را تکمیل کردیم. در مورد مقام ما برای شروع يک کارمنتظر پايان کار ديگر نمی شديم. در حالی که روی ساخت کار می کردیم، احيای سنگ ها و بسیاری کارهای دیگر را همزمان انجام می دادیم.»

کارکنان دفتر بازسازی و داوطلبان – از جمله جوانان بسیاری – اهل استرالیا، کانادا، چین، اکوادور، آلمان، هند، کنیا، مغولستان، هلند، زلاندنو، آفریقای جنوبی، بریتانیا، ایالات متحدۀ آمریکا و وانواتو - که همه توسط متخصصين مجرب آموزش دیدند، بیش از ۵۰٫۰۰۰ نفر - ساعت روی سنگ کاری ها نيرو گذاشتند. هر سانتی متر مربع از نمای خارجی ساختمان بررسی و بازسازی شد.

آقای صمدی می گوید: «برای رونمای اصلی، قرار بود مرمر کارارا استفاده شود اما به دست آوردن آن پس از جنگ جهانی دوم ساده نبود. تنها سنگ موجود مرمر شیامپو بود. وقتی ما تحقیق می کردیم که ببینیم در اروپا چطور آن را مرمت کرده اند، پی بردیم که این سنگ – به خاطر طبیعتش – هیچ جای دیگری برای پوشش بیرونی به کار نرفته و فقط در کف سازی استفاده شده. هیچ سابقه ای دربارۀ نحوۂ مرمت آن وجود نداشت.»

باید فناوری های تازه ای نیز برای جایگزین کردن کاشی های طلایی مقام طراحی می شد. به مدت دو سال تلاش هایی شد که شايد مرمت کاشی های قدیمی که به شدت فرسایش یافته بودند، عملی شود. آقای صمدی می گوید: «ما وضعیت تک تک کاشی ها را بررسی کردیم، اما به خاطر تأثیر شرایط محیطی بسیاری از آنها شکسته و غیر قابل تعمیر بودند و بقیه را نمی شد به زیبایی اولیه شان بازگرداند.»

پس از چندين سال پژوهش، برای ساختن کاشی های تازه در بیش از ۱۲۰ شکل و اندازۀ مختلف با یک شرکت پرتغالی قرارداد امضا شد. از پیشروترین فن آوری ها برای ساختن کاشی هائی از چینی خالص، پوشيده از لايه هائی از ترکیب لعاب و طلا و يک روکش نهایی بسیار بادوام، استفاده شد.

آقای صمدی می گوید: «اين شرکت قبلاً هیچ گاه کاری شبیه این انجام نداده بود. شهرت آنها به خاطر ساخت مصنوعات چینی برای موزه هاست. اما نتیجه عالی بود. کاشی ها نه تنها زیبا هستند، بلکه پنج تا شش برابر کاشی های اولیه در برابر ساییدگی مقاومت دارند.»

بروس هنکاک، یک بنّا و کاشی کار متخصص اهل زلاندنو، برای نظارت بر کار، که قرار بود توسط کارکنان دفتر بازسازی انجام شود، آورده شد. آقای هنکاک می گوید «ما بایددر حين کار یاد می گرفتیم. معمولاً کاشی ها مربع شکل هستند. اما این کاشی ها از همه شکل و اندازه ای بودند و در همۂ ردیف ها قوس دارند.»

«اول نگران بودم که چطور می خواهیم آن قوس را ایجاد کنیم، اما کاشی ها طوری طراحی و محاسبه شده بودند که خودشان منحنی ها را ایجاد می‌ کردند. به نظر می رسید به خودی خود جان دارند. اگر ما درست کار می کردیم و دو گوشه را درست مى گذاشتیم، کاشی ها هم کار خودشان را درست میکردند. واقعآً شگفت آور بود.»

بیت العدل اعظم در پیام خود می نويسند گنبد مقام حضرت باب «اکنون با شکوه و جلال فراوان می‌درخشد.»

یونا یهاو، شهردار حیفا، به مهمانانی که تکمیل پروژۀ بازسازی را جشن می گرفتند، گفت: «این رویداد در این شهر، در اسرائیل و در حقیقت در تمام جهان واقعاً منحصربفرد است.»