لوساکا, زامبیا — در ماه گذشته، بهائیان زامبیا با یک پرسش اساسی مشغول بوده‌اند: چگونه پروژه‌های مختلف آموزشی بهائی در این کشور می‌تواند تجربه‌ای یکپارچه و منسجم را از دوران کودکی تا بزرگسالی ارائه دهد؟

مؤسسات بهائی و سازمان‌های الهام‌گرفته از آموزه‌های بهائی در زامبیا اخیراً به مدت پنج روز در لوساکا گرد هم آمدند تا دیدگاهی وسیع‌تر نسبت به فعالیت‌های آموزشی مختلف در این کشور که برای چندین دهه در جریان بوده است پیدا کنند.

موسوندا کاپوسا لینسل (Musonda Kapusa-Linsel)، یکی از اعضای هیئت مشاوران قاره‌ای آفریقا، اهمیت این گردهمایی را توصیف کرده و می‌گوید: «این سمینار به نهادهایی که مشغول ترویج آموزش و پرورش روحانی و مادی در زامبیا هستند اجازه داد تا برای اولین بار دور هم جمع شده، درک عمیق‌تری از طیف کامل پروژه‌ها در این کشور کسب کرده و امکان همکاری بسیار نزدیک‌تر را بررسی نمایند.»

خانم کاپوسا-لینسل توضیح می‌دهد که این گفتگوهای زنده افق‌های نویدبخش جدیدی را باز کرده و شرکت‌کنندگان را قادر می‌سازد تا تلاش‌های خود را در راستای یک هدف واحد ببینند که شکوفا ساختن انرژی‌های نهفته در روح انسان و جهت‌دهی آنها به سمت بهبود محله‌ها، روستاها و در نهایت جامعه‌‌هایشان است.

یک نظام آموزشی دائماً در حال بهبود

حامد جواهری، یکی دیگر از مشاوران از زامبیا، توضیح می‌دهد که شرکت‌کنندگان همگی موافق بودند که برای ترسیم مسیر آینده، مهم است بتوانند به درکی مشترک از سیر تکامل این نظام آموزشی در حال رشد برسند.

در این راستا، شرکت‌کنندگان تجربه‌هایشان در زمینه اقدامات آموزشی برای توان‌افزایی روحانی و اخلاقی، تحصیلات دانشگاهی، و پروژه‌های آموزشی مرتبط با توسعهٔ اجتماعی و اقتصادی را بررسی کردند. سندی که توسط محفل روحانی ملی بهائی زامبیا تهیه شده بود فرصتی را برای شرکت‌کنندگان فراهم آورد تا همهٔ این اقدامات را در پرتوی واحد نگریسته و بینش‌ها و تجربیات بیست سال گذشتهٔ این مجهودات را مرور کنند. آنچه به سرعت مشخص شد این بود که نتیجه این تلاش‌ها یک نظام آموزشی دائماً در حال بهبود و اصلاح است.

داستان از سال ۱۹۸۳ آغاز می‌شود، زمانی که برای اولین بار یک موسسهٔ آموزشی در زمینه آموزش اخلاقی تأسیس شد.

آقای جواهری می‌گوید: «این مؤسسهٔ اولیه که تمرکزش بر ایجاد توانایی برای خدمت به اجتماع بود، شالوده‌ای برای تلاش‌های جامعه‌سازی و همچنین تمامی پروژه‌های آموزشی متعاقب آن را فراهم کرد.»

وی توضیح می‌دهد که چگونه این مؤسسه که از آن زمان تا کنون به چهار مؤسسهٔ غیرمتمرکز جهت خدمت به مناطق بسیاری از زامبیا تبدیل شده است، مردم از هر سنی را در گروه‌های کوچک گرد هم می‌آورد تا اصول بهائی مانند یگانگی بشر، برابری زن و مرد، اهمیت زندگی توام با خدمت به جامعه و مشورت را بررسی کرده و درباره بکارگیری این اصول در زندگی محله و روستا، تجربهٔ عملی کسب نمایند.

با افزایش مشارکت در برنامه‌های توان‌افزایی اخلاقی مؤسسات آموزشی در طول سال‌ها، تمایل و توانایی مردم برای ارائه خدمات پیچیده‌تر به جوامع خود افزایش یافت. آقای جواهری توضیح می‌دهد که این توانایی رو به افزایش، مسیر را برای کاوش در برنامه‌های آموزشی بیشتر، یعنی برنامه‌های مرتبط با تحصیلات دانشگاهی و توسعهٔ اجتماعی و اقتصادی، هموار کرد.

پروژه‌های آموزشی متعدد و یک هدف واحد

مباحثات در لوساکا به شرکت‌کنندگان این امکان را داد که متوجه شوند طرح‌های آموزشی متعدد در زامبیا همه یک هدف کلی را دنبال می‌کنند. محمد عبدوسلامی از بنیاد اینشیندو (Inshindo)، سازمانی الهام گرفته از دیانت بهائی، می‌گوید: «شالوده همه این ابتکارات، ایمان به توانایی یک جمعیت است برای این که مسئولیت پیشرفت مادی، معنوی و فکری خود را بر عهده بگیرند و خود را تنها دریافت‌کنندگان خدمات یا صرفاً شرکت‌کننده در برنامه‌ دیگران نبینند.»

شرکت‌کنندگان در این گردهمایی مشاهده کردند که چگونه برنامه‌های توان‌افزایی اخلاقی مؤسسه آموزشی، میل به دانش، آموزش و خدمت را شناسایی کرده و به پرورش آن کمک می‌کنند.

مهارت‌ها و توانایی‌های به‌دست‌آمده از طریق مؤسسه آموزشی، همچنین به جوانان در پروژه آموزشی دیگری کمک کرده است: دبستان‌ها و دبیرستان‌های الهام‌گرفته از آموزه‌های بهائی که توسط افرادی که دوره‌های آموزشی بنیاد اینشیندو را گذرانده‌اند تأسیس شده‌اند. این مدارس محلی عطش پیشرفت تحصیلی را در دانش‌آموزان پرورش داده و آنها را به خدمت به هموطنان خود تشویق می‌کنند. از حدود سال‌ ۲۰۰۵، شبکه‌ای متشکل از ۶۳ مدرسه در این کشور به وجود آمده است. این مدارس به ویژه در مناطق روستایی و حومهٔ شهری، جایی که فرصت‌های آموزشی برای جوانان همیشه محدود بوه تأسیس شده‌اند.

آقای جواهری خاطرنشان می‌سازد که این مدارسِ معمولاً در محل‌هایی تشکیل می‌شود که توانمندی تداوم تعداد زیادی فعالیت‌های جامعه‌سازی بهائی وجود دارند. چنین جوامعی به مدارس اجازه می‌دهند که با حمایت والدین، معلمان آموزش‌دیده، محافل روحانی محلی بهائی و با همکاری رهبران جامعه و در برخی موارد سازمان‌های دولتی و سازمان‌های جامعهٔ مدنی شالوده‌های مستحکمی برای فعالیت داشته باشند.

یکی دیگر از پروژه‌های آموزشی، تاسیس مدرسهٔ بین‌المللی بنانی است. این مدرسه که در سال ۱۹۹۲ تأسیس شده آموزش متوسطه با کیفیتی را به دختران زامبیایی، با تمرکز بر رشد اخلاقی و فکری ارائه می‌دهد. این مدرسه دارد می‌آموزد که چگونه یک برنامهٔ درسی بین‌المللی را با یک برنامهٔ تربیتی که برگرفته از مواد آموزشی بهائی است، تلفیق کند.

با ورود جوانان به تحصیلات متوسطه و افزایش آگاهی آن‌ها نسبت به مسائل اجتماعی، با برنامهٔ «آمادگی برای اقدام اجتماعی» (PSA) که توسط بنیاد اینشیدو برگزار می‌شود آشنا می‌شوند.

آقای عبدوسلامی توضیح می‌دهد که برنامهٔ «آمادگی برای اقدام اجتماعی» توانمندی جوانان را برای به کارگیری دانش برگرفته از علم و دین جهت توسعهٔ جوامع خود در زمینه‌هایی مانند آموزش و پرورش، کشاورزی و تولید پایدار مواد غذایی، بهداشت و محیطزیست، افزایش می‌دهد.

او گفت: «شرکت‌کنندگان در این برنامه توسعهٔ جامعه خود را به عنوان مسئولیت خود می‌بینند. آن‌ها منتظر کمک‌هایی از بیرون نیستند بلکه نیازها را شناسایی کرده و برای رفع این نیازها اقدام می‌کنند.»

او می‌افزاید که شرکت‌کنندگان راه‌اندازی پروژه‌های کشاورزی، ایجاد مراکز پیش‌دبستانی، طراحی کارزارهای بهداشتی و زیست‌محیطی و راه اندازی کسب و کارهای کوچک را می‌آموزند.

همزمان با نزدیک شدن این جوانان به تحصیلات دانشگاهی، برخی از آن‌ها به کمک‌های بیشتری جهت پیشرفت در دروس دانشگاهی‌شان نیاز دارند. بنیاد تازه تأسیس «لومتونزی» (Lomthunzi) به دنبال رفع این نیاز از طریق یک برنامهٔ آموزشی است که کلاس‌های مکمل علوم، ریاضیات و انگلیسی را به دانش‌آموزان ارائه می‌دهد.

چونگو کاپوسا (Chungu Kapusa) از «لومتونزی» می‌گوید: «بنیاد لومتونزی همچنین به دانش‌آموزان مشاورهٔ شغلی ارائه داده، آنها را در مدارس فنی‌وحرفه‌ای، کالج‌ها و دانشگاه‌ها همراهی کرده و به دانش‌آموزان کمک می‌کند حرفه‌هایی را دنبال کنند که به آنها امکان کمک به جامعهٔ خود را می‌دهد.»

جوانانی که با پشت سر گذاشتن این طرح‌های آموزشی وارد دانشگاه می‌شوند تمایلی عمیق‌تر برای درک واقعیت اجتماعی در پرتو اصول بهائی را تجربه می‌کنند. پس از آن است که مؤسسه «مطالعات رفاه جهانی» سمینارهایی در مقطع کارشناسی ارائه می‌دهد که دانشجویان را با دیدگاه بهائی در مورد مسائل مربوط به پیشرفت اجتماعی آشنا می‌کند. از جمله اهداف این سمینارها کمک به شرکت‌کنندگان است تا تحصیلات دانشگاهی خود را بخش جدایی‌ناپذیری از تلاش‌هایشان برای کمک به تحول جامعه ببینند.

پیشرفت‌هایی در فرهنگ

از جمله بینش‌هایی که در گردهمایی ملی در لوساکا به دست آمد، نشانه‌های اولیهٔ تأثیرات برنامه‌های آموزشی بهائی بر فرهنگ برخی مناطق روستایی، به‌ ویژه در مکان‌هایی بود که موانع اجتماعی یا فرهنگی ممکن است مانع تجربهٔ آموزشی جوانان شوند.

کلایو لنگوِه (Cllyv Lengwe)، از برنامهٔ مدارس محلی، می‌گوید: «همزمان که والدین و جامعه با برنامه‌های آموزشی مختلف بهائیان زامبیا تعامل می‌نمایند، درک آنها از اهمیت آموزش فکری و معنوی رشد می‌کند.»

پائولین کائومبا (Pauline Kaumba)، هماهنگ‌کنندهٔ منطقه‌ای مؤسسه آموزشی در استان شمال غربی، توضیح می‌دهد: «در برخی از روستاها، دختران فاقد حمایت لازم جهت تحصیلات خود بوده و تحت فشار آداب و رسوم سنتی در مورد ازدواج زودهنگام قرار می‌گیرند.»

«اما زمانی که این دختران در برنامه‌های آموزشی جامعه بهائی شرکت می‌کنند و اقدامات اجتماعی انجام می‌دهند، والدین و خانواده‌هایشان شاهد چیز متفاوتی هستند و طرز فکر آنها در مورد ازدواج زودهنگام تغییر می‌کند.»

خانم کائومبا اضافه می‌کند: «این زنان جوان به تحصیلات خود ادامه داده و خود را عاملان تغییر می‌بینند، افرادی که واقعاً می‌توانند به توسعهٔ روستای خود کمک کنند.»

داشتن یک زندگی منسجم

خانم کاپوسا (Kapusa)، از بنیاد لومتونزی، توضیح می‌دهد که همهٔ این برنامه‌های آموزشیِ بهم پیوسته - توسعهٔ توانایی‌های معنوی و اخلاقی، ارتقای تحصیلی و افزایش توانمندی برای اقدام اجتماعی - به جوانان امکان می‌دهد تا توانایی‌های خلاقانه و فکری خود را برای غنای اجتماعی، اقتصادی و معنوی جامعه‌شان بکار بندند.

او می‌گوید: «این جوانان در مورد زندگی یکپارچه‌ می‌آموزند، زندگی یکپارچه‌ای که در آن تحصیل در حین خدمت به هموطنان ممکن است. آن‌ها پس از اتمام تحصیلات عالیه‌شان بازمی‌گردند تا از طریق حرفهٔ خود به توسعهٔ جوامع‌شان کمک کنند.»

گسترش گفتگو به سطح توده مردم

خانم کاپوسا-لینسل توضیح می‌دهد که این گفتگوی ملی در لوساکا اولین جلسه از گفتگوهایی است که در سطح محلی، به ویژه در محله‌ها و روستاها ادامه خواهد داشت.

این گفتگوهای محلی که اولین آن‌ها در روستای کاتیولا (Katuyola) در استان شمال غربی برگزار شد، کل خانواده‌ها، معلمان، رهبران قبیله‌ها و سایر بازیگران اجتماعی را گرد هم می‌آورد تا در مورد تقویت شالوده‌های پروژه‌های موجود با هم همفکری کنند و به رفع نیازهای فکری، اخلاقی و معنوی جوامعشان از سطح ابتدایی تا آموزش عالی بپردازند.