نمایش موزیکال دربارهٔ رهایی از بردهداری؛ آگاهیبخش و مشوق گفتگو و اقدام
ادینبرا, اسکاتلند — هنری براون (Henry Brown) که مصمم به رهایی از زنجیر بردهداری بود در مسیری خطرناک قدم گذاشت. در سال ۱۸۴۹، او یکی از سه میلیون بردهای بود که در آمریکا زندگی میکرد. او خود را درون یک جعبهٔ چوبی از مزرعهای در ایالت جنوبی ویرجینیا به شهر شمالی فیلادلفیا فرستاد. بردهداری در فیلادلفیا غیرقانونی اعلام شده بود و یک گروه طرفدار الغای بردهداری به او کمک کردند تا آزادیاش را به دست آورد.
تاریخ او را به عنوان هنری «باکس (جعبه)» براون میشناسد.
در این ماه این داستان خارقالعاده در جشنوارهٔ فرینج (Fringe) در شهر ادینبرا که شهرتی جهانی دارد به اجرا در آمد. این نمایش موزیکال جدید با عنوان «هنری باکس براون»، سراسر شور و هیجان است و تماشاگران را در طی بیست ویک روز نمایش در سالن پر آوازه اسمبلی رومز (Assembly Rooms.) به چالش میکشد.
هدف خانم مهر منصوری، سازندۀ این نمایش که یک بهائی است پرداختن به موضوع نابرابری نژادی بوده است. در پرتو تعالیم اساسی بهائی مثل یگانگی نوع انسان و لزوم رفع انواع تعصبات، موضوع برابری نژادی در قلب خانم منصوری جای مخصوصی دارد. او و همکارانش با استفاده از هنر به عنوان ابزاری قوی برای افزایش آگاهی، تجربهای را خلق کردهاند که محرک گفتگوهای سازنده و الهامبخش اقدام و تغییر اجتماعی است.
خانم منصوری که در کودکی به دلیل آزار و اذیت بهائیان در ایران به همراه خانوادهاش مجبور به ترک زادگاهش شده میگوید: «به دنبال داستانی برای یک نمایش موزیکال بودم که دربارۀ یک قهرمان سیاهپوست آمریکایی باشد». خانم منصوری ساکن نیویورک است و مدت دو دهه است که در مدارس دولتی نمایش اجرا میکند.
هنگامیکه خانم منصوری به همراه خواهرزادهاش به یک نمایشگاه کتاب رفته بود برای نخستین بار با داستان هنری براون در یک کتاب مصور کودکان آشنا شد و داستان بلافاصله او را مجذوب خود کرد.
او میگوید: «این زخمها بسیار عمیق هستند و ما اغلب برای باز کردن زخمهایی که نمیتوانیم درمانشان کنیم احساس بیکفایتی میکنیم. شروع هر گفتمانی دربارۀ بحث نژاد بسیار مشکل و دردناک است و انسان همیشه احساس ناتوانی میکند.»
کارگردان این نمایش، آقای بن هارنی، توضیح میدهد که چه طور جذب این داستان شد.
آقای هارنی که خود بازیگر برندهٔ جایزهٔ تونی (Tony) است میگوید: «این اثر برایم مسحورکننده بود. این داستانی شگفتانگیز از بینش، قهرمانی، جسارت، شجاعت و بیپروایی است در پسزمینهای از مجموعۀ اتفاقات بیرحمانه و سرد، و البته قهرمان داستان هزینه گزافی میپردازد… این اثر برای من خیلی تأثیرگذار و الهامبخش بود.»
در سال ۱۸۴۸، پس از اینکه فرزندان و همسر باردار هنری براون به صاحبان جدیدی در کارولینای شمالی فروخته شدند او تصمیم گرفت به هر قیمتی شده حتی با وجود امکان مجازات سخت یا سایر خطرات سفر از چنگ بردگی فرار کند. هنری براون، با کمک یک کشیش سفیدپوست و یک قمارباز بردهدار، درون جعبهای - به طول ۳ فوت (۹۱ سانتیمتر)، عرض ۲ فوت و ۸ اینچ (۸۱ سانتیمتر) و ارتفاع ۲ فوت (۶۱ سانتیمتر) بستهبندی شده و خود را از طریق کشتی و قطار ۴۸۲ کیلومتر به مقصد آزادی پست کرد.
در حالی که هنری براون نقش اصلی نمایش است اما تنها قهرمان این داستان نیست. این نمایش موزیکال از تماشاگران دعوت میکند تا دربارهٔ ماهیت تغییر واقعی بیاندیشند و در این باره که چگونه اقدامات شجاعانه افراد متعدد، مانند شخصیتهای این داستان عامل تغییر است. هدف این نمایش درگیر کردن تماشاگران و تشویق آنها به این که خود را نقشآفرینان ایجاد تغییرات هدفمند جهت بهبود جهان اطرافشان مشاهده کنند. بعد از هر اجرا به تماشاگران این امکان داده میشود تا دربارهٔ موضوعات اصلی نمایش گفتگو کنند و از هر یک از آنها خواسته میشود که تعهدی شخصی برای اقدام به خود بدهند. خانم منصوری میگوید: «ما پس از چهار ماه این تعهدات را برایشان پست میکنیم و از آنها دوباره دعوت میکنیم تا بازگردند. امیدواریم این تئاتر بتواند بار دیگر افراد را کنار هم جمع کند.»
ناجی براون (Najee Brown)، یکی از عوامل این نمایش میگوید که افراد، این تعهدات و گفتگوها را بسیار جدی میگیرند.
او میگوید: «من صد در صد میدانم وقتی مردم از اینجا میروند احساس میکنند چیزی یاد گرفتهاند و این احتمالاً مهمترین قسمت کار است. چیزی را که الآن دیدم چه طور در زندگی روزمرهام بکار ببرم؟ چه طور پس از دیدن این نمایش میتوانم عامل ایجاد تغییر باشم؟»
موسیقی بکار برده شده در نمایش هنری باکس براون بر تأثیر این داستان افزوده است. موسیقی متن این نمایش تعدادی از آوازهای مذهبی سیاهپوستان جنوب امریکا در قرن نوزدهم را احیا میکند.
آقای جک لنز (Jack Lenz)، کارگردان بخش موزیکال و یکی از آهنگسازان این نمایش که خود بهائی است میگوید: «تمام این آهنگها از ظلم، و از عفو ستمکاران سرچشمه میگیرند، آوازهایی که در آن زمان ذهن فرد را از زندگی بیرحمانهای که دچارش بوده رها میکرده است.»
«تمام این آوازها به نوعی با خدا پیوند دارند که البته در حقیقت هدف اصلی موسیقی هم همین است. موسیقی همیشه با عبادت خداوند و جهانشمول بودن عواطف و احساسات ارتباط داشته است و پذیرش اینکه داشتن یک نیروی حامی در زندگی چقدر پرمعناست، بخصوص برای افرادی که در دوران بردهداری زندگی میکردهاند.»
چیزی را که الآن دیدم چه طور در زندگی روزمرهام بکار ببرم؟ چه طور پس از دیدن این نمایش میتوانم عامل ایجاد تغییر باشم؟
—ناجی براون (Najee Brown)
این نمایش موزیکال ۱۶ بازیگر را گرد هم آورده از جمله خوانندگان سرشناس آوازهای مذهبی و سبک «ریتم و بلوز» (rhythm and blues) از مرکز فرهنگی مسیحی نیویورک (New York’s Christian Cultural Center) و نقشآفرینان برجسته برادوی (Off-Broadway performers) که حقیقتاً نسبت به تأثیری که این نمایش بر تماشاگران معاصر دارد آگاه هستند.
آقای هارنی افزود: «اجرای این نمایش در این زمان بسیار به موقع است و نکتهای جالب و فوقالعاده و به نوعی تأسفآور را نشان میدهد. این داستان، عناصری دارد که بسیار مشابه آنچه هستند که در دنیای امروز میبینیم. داستان مردی که تحت ستم است و در عین حال با سواد… و نهایتاً به نقطهای میرسد که زندگی دیگر برایش قابلتحمل نیست. ببینید چه ایدۀ جالبی به ذهنش رسیده، خودم را بوسیلۀ پست میفرستم!»
ناجی براون میگوید: «گفتگوها بسیار عمیق میشوند، و گاهی باید یک قدم به عقب بردارم.»
«شما با مباحث بسیار عمیق و سنگینی سر و کار دارید، موضوعاتی مثل نژادپرستی و وحدت. من دربارهٔ روش تفکر مردم بسیار آموختم و یاد گرفتهام صبور باشم زیرا همه درک نمیکنند که چرا چنین موضوعاتی مهم هستند؛ اما این گفتگوها به درک درست موضوع کمک میکنند.»
این نمایش به دنبال نخستین اکران بینالمللی در ادینبرا، در ۲۵ شهر آمریکا بر صحنه خواهد رفت که از شهر فلینت (Flint) در میشیگان در ماه نوامبر آغاز خواهد شد. امید این است که این نمایش در سراسر ایالات متحده بتواند گفتگوهای هدفمند به وجود آورد و الهامبخش مردم برای اقدامات سازنده باشد. آقای هارنی میگوید این کاری است که هر نمایش خوبی باید انجام دهد.
او میگوید: «درونمایه و سطوح و لایههای متعددی در نمایش وجود دارند که میتوانند تبدیل به موضوعاتی برای آموزش، گفتگو و فعالیتهای اجتماعی شوند.»